احتمالا این نخستین باری است که کشورهای جهان تا این حد به یکدیگر شباهت پیدا می‌کنند، چرا که وبای کرونا، وجه مشترک میان آنهاست. معادله دشواری بود... عبور از بحران، با کمترین خسارت‌ها و تلفات ممکن. در برابر ویروسی با قدرت انتشار سریع و خطرناک و درو کننده جان مردم در همه کشورها، قرنطینه، گزینه‌ای اضطراری بود که در نتیجه آن، چرخ تولید در همه حوزه‌ها از حرکت ایستاد و حوزه فرهنگ نیز به نوبه خود، هزینه داد، اما این بار برای آنها بسیار سنگین و فراتر از تحمل آنها بود تا جایی که کار را به اعتراض و تحصن کشاند... سال ۲۰۲۰، بدترین و پرخسارت‌ترین سال برای زندگی فرهنگی در تونس بود، اما از عمق تاریکی، نشانه‌های نور به چشم خورد. هنر، بزرگتر از مرگ و قوی‌تر از هر شکستی است... در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۰، پیش از آنکه ویروس کرونا بشریت را بدرد و به تعطیلی سالن‌های نمایش و سینما شود و نشانه‌های فرهنگی و جشنواره‌ها را تعطیل کند، زندگی روال عادی خود را طی می‌کرد... یک سال سنگین و ایستا، بدون هنر و بدون زندگی گذشت.
• تئاتر تونسی و خروش رکح در برابر نیستی
از آنجا که تئاتر، یک هنر زنده است که از مخاطبش جان می‌گیرد و بدون او می‌میرد، در پی انتشار کرونا و توقف نمایش‌ها و تعطیلی تمرین‌ها و تعطیلی همه جشنواره‌ها در پایتخت تونس و دیگر مناطق این کشور، بیش از دیگر حوزه‌ها خسارت دید. جشنواره سینمایی "روزهای کارتاژ" هم پرده انداخت و هیأت مدیره آن، مقرر کرد که بیست و دومین دوره آن که باید در سال ۲۰۲۰ برگزار شود، به سال ۲۰۲۱ موکول شود.
به دلیلی تعطیلی سالن‌های تئائر، اهالی این هنر در شرایط اجتماعی بدی فرو رفتند که آنها را مجبور کرد تا دست به سلسله اعتراض‌ها و تحرکاتی در برابر شهر فرهنگ و نخست وزیری بزنند. اهالی موسیقی نیز بعد از آنکه شرایط بر آنها تنگ آمد، دست به تحصن در شهر فرهنگ زدند و بدین شکل بر ادامه بیکاری‌ای که به اجبار بر آنها تحمیل شد، اعتراض کردند.
با وجود همه اینها، اهالی تئاتر، شکست و نیستی را به چالش کشیده و بر درد و رنج طغیان کرده و در پایان سال، روی سن تئائر، با برخی از مخاطبانشان ملاقات کردند که از آن جمله می‌توان به تولیدات برخی از مراکز هنرهای نمایشی و تئاتر مانند مرکز "الکاف" اشاره کرد که دو نمایش جدید با عنوان "بیماری عشق" و "ایکس" تولید کرد و اخیرا، تئاتر ملی تونس، از تولید جدید خود به نام "مارتین" به کارگردانی مدیرش فاضل الجعایبی پرده برداشت. در هر زمان و مکانی، "پدری مهربان" شمع را روشن می‌کند تا سیاهی شب را بزداید.
• سینما و تجدید پیمان با موفقیت‌های جهانی
در زمانی که تمامی جشنواره‌ها و جشنواره‌های بزرگ تعطیل شدند، تنها جشنواره سینمایی روزهای کارتاژ بود که در سال ۲۰۲۰ به حیات خود ادامه داد و البته به منظور رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی، بخش مسابقات را لغو کرد و سی و یکمین دوره خود را به مستند سازی، تأمل و چشم انداز اختصاص داد. با این حال، این جشنواره توانست بدون اینکه کسی در این میان به کرونا مبتلا شود، مخاطبان خود را بازیابد.
در سال ۲۰۲۰ که سالی فوق العاده بود، چرخ تولید سینمایی متوقف شد و یک نظمی آن را کند و به سختی به پیش برد... اما همین پیشرفت کند و دشوار نیز از اخبار خوشحال کننده و موفقیت‌های خوشحال کننده تعدادی از فیلم‌های سینمایی تونسی در جشنواره‌های جهانی خالی نبود. از جمله فیلم "با تو زندگی می‌کنیم" (بیک نعیش) اثر مهدی البرصاوی، فیلم "مردی که پشتش را فروخت" (الرجل الذی باع ظهره) اثر کوثر بن هنیه و فیلم "المدسطنسی" اثر حمزه العونی در جشنواره‌های جهانی خوش درخشیدند.
همچنین در راستای توسعه فناوری، و در پی تعطیلی سالن‌های نمایش فیلم و به منظور پیگیری خواسته‌های مخاطبان هنر هفتم، حتی با تغییر صفحات نمایشی، مجموعه‌ای از فیلم‌های تونسی به شبکه "نتفلیکس" به عنوان پرده جایگزین ملحق شدند.
• کسکسی و شرفیه در لیست میراث‌های جهانی
سال ۲۰۲۰، آن انقلاب مورد نظر در حوزه میراث را با خود به همراه نداشت، به ویژه اینکه کورونا نیز بر موزه‌ها و آثار باستانی و مکان‌های باستانی سایه افکنده بود. اما پیش از پایان این سال، حوزه میراث، با مصوبه "یونسکو"، یک پیروزی ارزشمند را به ثبت رساند و آن، ثبت غذای "کسکسی" که از سوی الجزائر، تونس، مغرب و موریتانی در یک پرونده گروهی معرفی شده بود، و نیز روش صید سنتی ماهی در جزیره قرقنه که به نام "شرفیه" معروف است، در لیست میراث غیرمادی بود.
• بودجه صفر ممیز و سرپرست وزارت
در سال کورونا، کارها در وزارت امور فرهنگی به ثبات نرسید و آرامش، راهی به درون رواق‌های این وزارتخانه نیافت. هرگاه که وزیری بر صندلی این وزارتخانه تکیه زد، مجبور شد تا به دلیل تغییر دولت‌ها، آن وزارتخانه را ترک کند، به طوری که تنها در مدت یک سال، ۴ وزیر در آن بر کرسی نشستند. پس از محمد زین العابدین، فتحی الهداوی در دولت الحبیب الجمنی پیشنهاد شد که پارلمان آن را منحل کرد. با روی کار آمدن الیاس الفخفاخ در منصب نخست وزیری، شیراز العتیری به وزارت امور فرهنگی رسید. پس از استعفای الفخفاخ، ولید الزیدی که یک فرد جنجال برانگیز بود، در دولت هشام المشیشی به وزارت رسید اما خیلی زود به دلیل حمایت از هنرمندان در ماجرای مخالفت با تصمیم تعطیلی برنامه‌های فرهنگی، برکنار شد. پس از برکناری ولید الزیدی، حبیب عمار، وزیر گردشگری تونس، سرپرست وزارت امور فرهنگی شد و از اکتبر ۲۰۲۰ تا پایان سال و آغاز سال جدید، هنوز فرهیختگان خواستار تعیین یک وزیر در رأس این وزارتخانه هستند که اشکالات، مطالبات، پرونده‌های پیچیده و اولویت‌های فوری در آن متراکم شده است... اما بودجه این وزارتخانه، صفر ممیز کمتر از یک درصد باقی مانده است، درست مانند پیش از انقلاب!
• رفتند اما در خاطره باقی می‌مانند
سال ۲۰۲۰ در حالی که ساک خود را جمع و وسایلش را مرتب می‌کند، نپذیرفت که دست خالی از میان ما برود، و بدن‌های متفکران، هنرمندان و فرهیختگان زیادی را با خود برد... اما کارها، آثار و سیره آنها برای مخاطبانشان زنده است و نمی‌میرد.
مرگ نخستین وزیر فرهنگ در دولت استقلال تونس، الشاذلی القلیبی که نام او را بر شهر فرهنگ گذاشتند، خسارت بزرگی برای کشور بود. ضمن اینکه کمال الزغبانی داستان سرا، نجیب خلف الله بازیگر تئائر، عبدالوهاب بوحدیبه از شخصیت‌های فرهنگی، خانم اشراف عزوز ناشر و خانم نعمة و خانم زهیره هنرمند و جلیبار نقاش نیز در این سال از دنیا رفتند.
شاید سال ۲۰۲۰، بزرگترین ضرر و خسارت را به حیات اهالی تونس وارد کرده باشد... اما آنچه تردیدی در آن وجود ندارد، این است که قریحه‌های ابداع شکوفا خواهد شد و زیبایی‌های معاصر و روش‌های ابتکاری را خلق خواهند کرد، زیرا هنر مانند ادبیات "یا تراژدی است، یا وجود ندارد".
نظر شما